Kuran’da Gökler ve yerin 6 günde yaratıldığı beyan edilir. Bu 6 gün herhalde bizim bildiğimiz 6 gün değildir.
Peygamberimizin(aleyhissalatü vesselam) Hadis-i Deylemî’de geçen bir hadisi şerifinde, “Adem’den kıyamete kadar insanlığın ömrü yedi bin senedir.” buyurduğu rivayet edilir.
Enes bin Malik’in(r.a.) rivayet ettiği bir başka hadisi şerif de ise, “Allahu Teala buyurdu ki, Rabbin katında bir gün, sizin saydıklarınızdan bin yıl gibidir.” şeklinde buyrulmuştur.

Görüldüğü gibi bu iki hadis birbirini teyit etmekte ve tamamlamaktadır. Burada beyan edilen yedi bin yıl bizim bilemediğimiz mana da başka yıllara işarettir.
Muhbir-i Sadık olan Peygamberimiz (asm)’in ahir zamanla ilgili verdiği haberler bir bir çıkmaktadır. (bk. Kenzu’l-Ummal, h.no: 16459; Tezkiretu’l-Mevduat, I/223.; Sahavî, el-Makasıdu’l-hasene (Deylemi’den naklen), I/693, h.no: 1243; Munavî Feyzu’l-Kadir, III/547; h.no: 4278, Deylemi’den naklen)

Şayet bilimin keşfettiği -faraza- yüzbinlerce yıllık fosil vb. veriler olsa da yine insanlık tarihinin 7000 yıl olduğu gerçeğini bozmaz. Çünkü Allah hitap edince ve O’nun namına konuşan Peygamberimiz (aleyhisselam) söyleyince, bir günü, ayetlerde bahsedildiği gibi, bazen bin yıl ve bazen de elli bin yıl olarak da kast edilmiş olabilir. (bk. Hac, 22/47; Mearic, 70/4)

Her şeyin doğrusunu ancak Allah bilir.

Yukarıda geçen mezkür hadisi şeriflere göre Hz. Ademden Kıyamete dek insanlığın ömrünün 7000 yıl olduğu rivayet edilmektedir. Lakin ashabtan İbn-i Abbas’dan(r.a) rivayet edilen İbn-i Arabi(k.s.) hazretlerinin Fütühatı Mekkiye’de belirttiği bir hadisi şerif de ise, “Allahü Teâlâ, 100 bin Âdem yaratmıştır.” şeklinde geçen hadisi şerif zahirle çelişir gibi anlaşılmaktadır.
Hadis-i şerifler arasında zahirde çelişme olduğu anlaşılırsa te’vil zorunlu olur. Bu yedi bin yıl meselesi insanlığın bariz olarak bilenen tarihi olarak anlaşılırsa gerçek insanlık tarihinin 7000 bin yıl olmadığı ve çok daha eski olduğuna hükmedilir. Ama bunun tam olarak kaç yüz bin yıl olduğunu bilmemiz mümkün değildir.. Nitekim bugün ki fosil buluntuları karbon 14 hesabına göre 8-10 milyon yılın da ötesinde olduğunu göstermektedir. İnsanlık tarihi bu kadar eski mi denilirse, o bulunan insan iskeletini oluşturan fosillerin hepsi Adem’in zürriyeti sanılmamalı. Onlar Adem’den çok önce yaşamış Adem’in zürriyetinden olmayan insansılardır. Onlar Hz Adem zürriyeti gibi şuurlu olduğu da sanılmamalı.
Ademden önce yüz bin Ademin yaşadığı meselesine gelince, İmamı Rabbani hazretleri Mektubât’ın 2. Cild 371. mektubunda yüz bin Ademin zahir âlem de yaşamadığını, alemi misalde yaşadığını belirterek konuyu çok güzel açıklığa kavuşturmuştur.

Özetle şunu belirtelim ki, Kuran’ın da ifadesine göre bugünkü insanların tek atası Hz. Adem’dir. Allahu teala buyurmuştur ki:
– ” يا ايّها النّاس انّا خلقْناكمْ مِنْ ذكر و انْثى  ” Mealen:
– “Ey insanlar şüphesiz ki sizi bir erkek(Adem) ve dişiden(Havva’dan) yarattık.” (Hucurat/13)

Mektubatı Rabbani 2. Cild 371. Mektup 

MEVZUU : a) Âlem-i misal sorusuna cevap..

b) Tenasuha kail olan bir cemaatin reddi..

c) Kûmun ve büruz..

Ve.. bu münasebetle bazı hususların beyanı..

***

NOT : İMAM-I RABBANİ Hz. bu mektubu, Hace Muhammed Taki’ye yazmıştır.

*** Rahman Rahim Allah’ın adı ile..

Âlemlerin Rabbi Allah’a hamd olsun.. Salât ve selâm, Seyyid’ül-mürseline, onun pak âline..

***

Yaratılışın güzelliğinden, fıtratın üstünlüğünden sadır olan iltifat olarak gelen mübarek mektubun mütalaası ile ‘teşerrüf ettik. Allah-ü Taâlâ, size selâm ihsan eylesin..

***

O mektupta yazdığına göre, Muhyiddin b. Arabî Fütuhat-ı Mekkiyesinde, Resulüllah S.A. efendimizden rivayet edilen şöyle bir hadis-i şerif yazmıştır:

— «Allah-ü Taâlâ, yüz bin Âdem yaratmıştır.»

Bundan sonra, misal âleminden bazı müşahedelerinden şöyle anlatmaktadır:

— Kâbe-i Muazzama’nın tavafı sırasında bir topluluk zuhur etti. Onlar da Beyt’i tavaf ediyorlardı; ama ‘ben onları tanıyamadım. Tavaf esnasında iki beyt söylediler ki, onların biri şudur:

Tavaf ettik tavafınız gibi yıllarca;

Bu mukaddes Beyti ki, hep birden topluca..

Bu beyti dinledikten sonra, hatırıma şöyle geldi: Bunlar misal âlemindendir. Bunun üzerine, onlardan biri benim tarafıma yaklaşıp baktı ve şöyle dedi:

— Ben, senin ecdadın cümlesindenim.. Bunun üzerine şöyle sordum:

— Vefatın üzerinden kaç sene geçti?. Şu cevabı verdi:

— Kırk bin seneden daha fazla..

Onun bu cevabına hayret ederek şöyle dedim:

– Eb’ül-beşer Âdem’in yaratılmasından bu yana, henüz yedi bin sene bile tamam olmadı; nasıl olur?.

Muhyiddin b. Arabî Hz. bundan sonra şöyle devam ediyor:

– O vakit, hatıra geldi ki; anlatılan hadis-i şerif bu kavli teyid etmektedir..

Ey Mahdum,

Sübhan Allah’ın inayeti ile bu meselede Fakir’e zahir olan mana şudur:

Hazret-i Âdem’in varlığından önce gelip geçen bütün âlemler. (Resulüllah efendimize ve ona salât ve selâm olsun.)

vücud olarak hepsi misal âleminde olup şehadet âleminde değillerdi.

O ki: Şehadet âleminden vücud buldu; yeryüzünde hilâfete nail oldu; melâikenin dahi secde ettikleri oldu.. bu: Yalnız Eb’ül-beşer Âdem idi..

Bu babda netice söz şu ki:

Adem, camiiyet sıfatı üzerine yaratıldığından; hakikatında onun latifeleri ve çokça vasıfları vardı. Sübhan Hakkın vücud vermesi ile; şahsının vücuda gelmesinden asırlarca evvel, vakitlerden her vakitte onun latifelerinden bir latife, sıfatlarından bir sıfat vücud bulabilir. Onun sureti ile zuhur edip Âdem ismini de alabilir. Bu suretten dahi, beklenen Âdem’den, vaki olacak olan vaki olur. Hatta, ondan misal âlemine mahsus olmak üzere nesiller türeyip çocuklar dahi zuhur eder. O âleme münasip bir şekilde surî ve manevî kemalâta dahi nail olabilir. Sevaba, ikaba da müstahak olur. Hatta onun hakkında kıyamet dahi kopar. Dolayısı ile cennetlikler cennette, cehennemlikler dahi cehenneme gider.

Bundan sonra, Sübhan Allah’ın dileği ile, onun sıfatlarından bir sıfat veya latifelerinden bir latife daha zuhur eder. Rasulüllah efendimize ve ona salât ve selâm olsun. Yani: O âlemde.. Birinciden zuhur edenler, yine bundan da zuhur eder.

Bunun da devresi tamam olduktan sonra, üçüncü olarak sıfatlarından veya latifelerinden biri tekrar zuhura gelir..

Bu zuhur dahi tamam olduktan sonra, dördüncü bir zuhur olur..

Bu durum, Allah-ü Taâlâ’nın dilediği zamana kadar sürüp gider..

Onun sıfatına ve letaifine taalluk eden misal âlemine bağlı zuhurat dairesi tamam olduktan sonra; şehadet âleminde bu nüsha-i camiada iş sonunu bulur. Yani: Yüce Sultan Allah’ın vücud vermesi ile.. Bu nüsha-i camia dahi, Yüce Allah’ın inayeti ile muazzez ve mükerrem olur.

Eğer yüz bin tane Âdem vücuda gelmiş ise., bu Âdem’in cüzlerinden, maddelerinden ve vücudunun mukaddemilerinden ve mebde’lerinden başka değildir.

Şeyh’in {Muhyiddin b. Arabi’nin) üzerinden kırk bin seneden fazla zaman geçmiş olarak bulduğu kimse, misal âleminde ceddinin letaifinden bir latife idi.

Şeyh’in şehadet âleminde vücudu vardı ve Beyt-i Şerifi tavaf ediyordu; »ama o sırada, misal âleminde bulunuyordu. Çünkü, Kâbe-i Muazzama’nın misal âleminde bir sureti ve bir benzeri vardır ki: O âlem halkının kıblesidir.

Fakir(İmam-ı Rabbani kuddise sirruh), nazarımı bu hususta derin derin gezdirdim; onda çok derinlere daldım. Derin derin düşündüm; ama şehadet âleminde nazarım bir başka Âdem’e ilişmedi. Âlem-i misal oyunbazlarından başka bir şey de bulamadım. O misali bedenin dediğine gelince.. yani onun:

— Ben, senin ecdadının cümlesindenim.. Vefatımdan da kırk bin sene geçti.

Şeklinde sarf ettiği sözüne.. Bu cümle delillerin delilidir ki:
Eb’ül-beşer (insanların babası) Âdem’in vücudundan evvel gelen ademler, Âdem’in a.s. sıfat ve letaif zuhurlarından bir zuhur idi.. Âdem’in a.s. yaratılışından ayrı olarak yaratılan bir şey değildi. Aralarında mübayenet olan Âdem’e bu Âdem’in ne gibi bir nisbeti olabilir?. Sonra. Şeyh’in ceddi nasıl olabilir?. Zira o, henüz yedi bin seneyi dahi tamamlamış değildi. Kırk bin senenin ne yeri var?.

O kimseler ki, kalbi erinde maraz vardır; bu hikâyeden tenasüh manası çıkarırlar ve âlemin kıdemine kail olup kıyamet-i kübrayı inkâr ederler..

Bazı mülhidler var ki, batıl olarak, şeyhuhet mesnedine (sığınağına) oturmuşlardır; tenasühün cevazına hükmederler. Zannederler ki: Nefis kemal haddine ulaşmadıkça, bedenlerde döner durur. Bu manadan olarak derler ki:

— Nefis, kemal haddini bulduğu zaman, bedenlerde tekallübden fariğ olur. Hatta, bedenlerle alâkası da kalmaz. Zira, onun yaratılmasından gaye kemalidir. Onun kemali ki, müyesser oldu; maksad dahi hâsıl olmuş olur.

Bu kavi, sarih küfürdür; tevatür ile dinde sabit olanı inkârdır. Her nefis ki, kemal haddine ulaştı; o zaman cehennem kimin için olacak? Ve kim azap görecek?.

Onların bu kavli, aynı zamanda cehennemi ve uhrevî azabı inkârdır. Keza, cesedlerin haşrını dahi inkârdır. Zira, onların fasit kanaatine göre, nefsin cesede ihtiyacı kalmamıştır ki: Cesetler haşrola.. Zira o, kemalâtına bir âlettir.

Bu cemaatin itikadı, felsefecilerin de itikadına uyar. Zira, onlar dahi, cesetlerin haşrını inkâr ederler. Sevabın ve azabın ruhanî olduklarına kail olurlar.. Hatta, bunların itikadı, felsefecilerin itikadından daha kötüdür. Zira, felsefeciler, tenasühü inkâr edip ona kail olanı reddederler. Ruhanî olan azabı dahi sabit görürler. Halbuki bunlar, tenasühü isbat edip ünrevi azabı dahi inkâr ederler. Bunlara göre azap yalnız dünya azabıdır. Bunu dahi, nefsin terbiyesi için isbat ederler.

***

Burada şöyle bir soru çıkabilir:

– Emir’ül-müminin Hazret-i Ali’den r.a. ve bazı evliyaüllahtan acaip garaip haller meydana gelmiştir. Bu olanlar şehadet âleminde vücuda gelmiş ve kendileri unsurî vücudu bulmadan yıllarca evvel olmuştur. Tenasüh cevazı olmayınca, böyle bir şey nasıl sahih olur?.

Bunun için, şu cevabı veririm:

– Bu türlü ameller ve fiiller ruhlarından gelmiştir. Allah-ü Taâlâ’nın emri ile cesetlerle cesetlenmişler ve o acaip işleri yapmışlardır. Ama, ruhlarının taalluk ettiği bir başka ceset yoktur.

Tenasüh o demektir ki: Ruh, bu bedene taallukundan evvel, bir başka bedenle taalluk ede.. Amma bu bedenden ayrı ve bu bedenden başka.. Amma, ruh ki, nefsi ile cesed oldu; o zaman tenasüh nasıl olur?.

Cinleri görmez misin?. Değişik şekillere girerken birbirinden ayrı cesetler olurlar. Bu hal içinde, onlardan acaip haller vaki olur; hayret edilecek işler görürler. Yani: O şekillere ve cesetlere uyar biçimde.. Bunların hiç birinde de tenasüh yoktur. Hatta hulul dahi yoktur.

Cin tayfasında ki, Allah’ın kudreti ile çeşitli şekillere girmek ve görülmemiş amelleri yapmak kudreti vardır. Böyle bir kudretin, kâmil zatların ruhlarına verilmesinde neden taaccüp yeri olsun?. Sonra., bir başka bedene ne hacet..

Bazı velî kullardan nakledilenler de bu Kabildendir. Meselâ: Bir saatte muhtelif yerlerde hazır olurlar ve kendilerinden birbirinden ayrı işler vaki olur

Yine orada, onların letaifi, biri birinden ayrı şekillere girerler. Muhtelif cesetler haline gelirler.

Hindistan’da durup da vatanından çıkmayan azizlerden birinin hali de böyledir. Mekke-i Muazzama’dan bir cemaat gelip demişler ki:

– Biz, falan şeyhi Mekke-i Mükerreme’nin hareminde gördük. Azizlerden sayılan o zat için işaret etmişler; sonra devam etmişler:

— Aramızda şöyle şöyle işler geçti.. Bir başka cemaat dahi şöyle demiş:

— Biz, onu Rumelinde gördük.

Bir başka taife ise.. ona Bağdad’da rastladıklarını söylemiş.

Bütün bu olanlar, o şeyhin letaifinin muhtelif şekillere girmesinden olmuştur.

Çoğunlukla, o şeyhin bu olanlara ıttılaı dahi yoktur; bu şekillenmeden haberdar değildir. Dolayısı ile, öyle diyen cemaata şöyle der:

— Bunlar bana bir töhmettir. Ben evden çıkmadım. Mekke-i Mükerreme haremini görmedim. Rumelini ve Bağdad’ı da tanımam bilmem.

Hacet erbabının korkulu ve tehlikeli zamanlarda ölü veya diri büyüklerden yardım talebleri de bunun gibidir. Bu yardım talep ettikleri zaman, o büyükleri hazır görürler ve o beliyyeyi kendilerinden defettiklerine şahid olurlar.

Bu olan işlere; o büyük zatların bazen ıttılaı olur bazen da olmaz.

Bir mısra:

Sizinle aramızda ne var bir nisbetten gayrı..

Üstte anlatılan da, o büyüklerin letaif teşekkülleridir.

Anlatılan teşekkül, bazen şehadet âleminde olur; bazen da, misal âleminde..

Nitekim, bin kişi bir gecede, Resulüllah efendimizi rüyada görürler. Hepsi de muhtelif surette görür ve çeşitli şeyler alırlar.. Bunlar dahi, Resulüllah S.A. efendimizin sıfat ve letaifinin teşekkülüdür. Allah-ü Taâlâ, ona salât ve selâm eylesin..

Müridlerin, şeyhlerin misali suretlerinden istifadeleri dahi bu şekildedir. Onlardan çeşitli şeyler alır ve müşkillerini hallederler.

***

Bazı meşayihten nakledilen kûmun ve büruz dahi tenasuhla bağlantısı olan şeylerden değildir. Zira, tenasuhta ruhun ikinci bir bedenle taalluku, hayat sübutu ve hissin, hareketin husulü içindir. Yani: O bedene.. Büruzda garaz husulü için, bir başka bedenle nefsin taalluku yoktur. Elbet bu taalluktan gaye o beden için kemalâtın husulüdür; derecelere ulaşmasıdır.

Cin tayfasından birini ele alalım ki; insan fertlerinden biri ile taalluk etmiş ve onun şahsında meydana çıkmıştır. Ama, onun bu taalluku o ferd için hayat husulü değildir. Çünkü o, daha önce de diri, hassas, mütaharrik idi. Yani: O cismin onunla taallukundan evvel.. Bu taalluk neticesinde, o şahıstan meydana gelen şeyler, o cinnin sıfatları, hareketleri ve sükûnlarıdır.

Halleri istikamet üzere olan meşayih, kûmun ve büruz ibarelerini dile getirmemişlerdir. Böyle bir şeyle, nakısları belâya ve fitneye atmamışlardır.

Fakir’in katında dahi, (bilgisine göre) asla kûmun ve büruza hacet yoktur. Eğer kâmil bir zat nakıslar.dan birini terbiye etmek isterse; yerinde olan odur ki: Allah-ü Taâlâ’nın kudreti ile, kendi kâmil sıfatlarını o nakıs müridde in’ikâs ettire. Bu in’ikâsı dahi onda sabit ve istikrarlı kılar; ta ki o nakıs müridi noksandan kemale ulaştıra.. Düşük sıfatlarından alıp iyi sıfatlara dahi çekebilir. Amma arada asla ki’mun ve büruz olmadan..

Bir âyet-i kerime meali:

— «Bu, Allah’ın fazlıdır; onu dilediğine verir. Ve.. Allah büyük fazlın sahibidir..» (62/4)

***

Bir başka zümre de, ruhların nakline kail oldu. Bunun için şöyle dediler:

— Kemal bulduktan sonra, ruh için bir kudret hâsıl olur. O kadar ki, isteyince bedenini bırakır; bir başka bedene geçer. Bu manadan olarak, şöyle anlatıldı:

— Kendisinde kemal ve bu kudretin bulunduğu büyüklerden biri; civarda bulunan bir genç vefat edince, yaşlanmış olan kendi bedenini terk edip o gencin bedenine girmiştir, tunun üzerine, ilk bedeni ölü olmuş; ikinci beden olan gencin bedeni ise., canlı kalmış tır.

Üstteki söz, tenasühü gerektirir. Çünkü bu takdire göre; ruhun ikinci bir bedenle taalluku, ancak o bedene hayat husulü içindir Bu anlatılanla tenasüh arasındaki fark şudur: Tenasuha kail olan nefsin noksanına kail olmaktadır; tenasühü dahi, onun tekmili için isbat eder. .

O kimse ki, ruhun nakline kail olur; o dahi ruhun kemaline kaildir, intikali dahi ruhun kemalinden sonra isbat eder..

Fakir’e göre ruhun intikaline kail olmak, tenasuha kail olmaktan daha düşüktür. Çünkü tenasuha kail olan, nefislerin tekmili için tenasuha itibar etti; isterse bu itibar batıl olsun.. Ruhun kemali husulünden sonra intikal kanaati.ise., kemal husulünden sonradır, İsterse, asla bir kemal olmasın.. Bedenlerin tebeddülü ki kemalât tahsili için oluşu takarrür etmiştir; kemal husulünden sonra ne şey için başka bedene intikal elsin?.

Kemal ehli zatlar, heves erbabı kimselerden değildir. Onların himmeti, kemal bulduktan sonra, bedenden tecerrüd etmektir; bedenle taalluk değil.. Çünkü, taalluktan maksad olan hâsıl olmuştur.

Üstte anlatılandan başka, ruhun intikalinde birinci bedenin ölümü, ikinci bedenin ise., canlanması vardır. Bu durumda, birinci beden için, kabir azabı ve sevap cinsi şeylerden berzah hükmünün husulü gereklidir, ikinci beden için ise.. mademki hayat isbat ettiler; dünyada iken, onun hakkında haşir gerekir.

Sanıyorum ki: Ruhun intikaline inananlar, kabir azabına ve sevabına kail olmamaktadırlar. Haşre dahi itikad etmezler.

Ah!. Bin kere ah!. Şunun için ki, bu gibi battallar şeyhlik postuna oturmuşlardır. Ehl-i İslâmın dahi muktedası olmuşlardır. Hem dalâlete düşmüş- hem de başkalarını dalâlete düşürmüşlerdir.

Dua makamında bir âyet-i kerime meali:

— «Rabbimiz, bize hidayet verdikten sonra, kalblerimizi kaydırma. Katından bize rahmet hibe eyle. Sen hibesi en bol olansın..» (3/8)

***

Bundan sonrası ek kısımdır. Misal âlemine taalluku (bağlantıyı) maarifi beyan etmektedir.

Şunun bilinmesi yerinde olur ki: Misal âlemi, bütün âlemlerden daha geniştir. Diğer âlemlerde her ne var ise., onun bir sureti de misal âlemindedir. Makulatın ve maaninin bir sureti orada vardır.

Denmiştir ki:

— O Sübhan Hak ki, misallerin en üstünü kendisinindir; onun dahi misali vardır.

Bu Fakir, mektuplarında yazdı: Yüce Allah için, sırf tenzih mertebesinde bir misil olmadığı gibi, Sübhan Zat için bir başka misal de yoktur. Bu manada bir âyet-i kerime şöyledir:

— «Allah için darb-ı emsal yapmayınız. (Yani: Benzer araştırmayınız.;» (16/70)

Alem-i sağirde misal âleminin örneği, hayaldir. Zira, bütün eşyanın sureti, hayalde tasavvur edilmektedir. Hayal öyle bir şeydir ki: Salikin hallerini ve makamlarını tasvirle gösterir; kendisini ilim

erbabından kılar. Eğer hayal olmazsa veya kısır olsa, o zaman cehl lâzım gelir.

Üstte anlatılan manadan olarak; Zılâl mertebesinin üstünde, cehil ve hayretten başka yoktur. Çünkü hayalin cevelan ettiği yer, ancak zılâl mertebeleridir. Bir yerde ki, zılâl yoktur; orada hayal dahi yoktur.

Tenzihiyet sureti ki misalde yoktur, nitekim bu üstte anlatıldı; o suret, misali zilli olan hayalde nasıl tasavvur edilir?. Hiç şüphe edilmeye ki, orada cehil ve hayret vardır.

Her nerede ki, ilim yoktur; orada dedikodu da yoktur. Bu manadan olarak şöyle denmiştir:

— Allah’ı bilenin dili tutulur.

Her nerede ki, ilim vardır, orada dedikodu da vardır. Bu manadan olarak şöyle denmiştir:

— Allah’ı bilenin dili açılır..

Bunların beyanı odur ki: Dilin uzaması, zılâl makamında olur. Dilin tutulması ise.. zılâl mertebelerinin üstünde olur.

Her ne şey ki, zılâldendir; o şey illetlidir. Yapılma illeti ile de, mahluktur. Bu durumda onun, matluba ait eserlerden olma dışında bir durumu yoktur. Bunun faydalı alâmetleri ise.. ihnei-yakin içindir. Aynel-yakin ile hakkal-yakine gelince., her ikisi de zılâlin ve hayalin ötesindedir. Hayal yontmalarından halâs ise.. ancak enfüsî seyri de afakî seyir gibi geride bırakıp enfüsün ve afakin ötesinde cevelana başladıktan sonra müyesser dürüstte anlatılan mana, evliyanın pek çoğuna, ölümden sonra müyesser olur. Mademki hayat devam etmektedir; hayal onların eteklerinden tutmaktadır. Büyüklerden pek azlarına müyesser olur; hayal sultanı tasarrufundan bu dünya hayatında iken çıkarlar. Hem de, dünya hayatının varlığı ile.. Hayal yapması ve yontması olmadan matlubla başbaşa verirler. İşte o zaman, onlar hakkında, berkî tecelli daimî olur; vasl-ı üryan başlangıçları dahi zahir olur. Bir şiir:

Erbab-ı nimete kutlu olsun erdikleri; Miskin aşıka yeter kadehle içtikleri..

Burada şöyle bir soru sorulabilir:

— Bir cemaat, misal veya hayal âlemine ait düşlerde veya rüyalarda görülür ki: Kendileri sultan olmuşlardır; bunların hizmetçileri, haşmetleri dahi görülür. Yine görülürler ki: Kutuplar olmuşlardır; bütün âlem dahi onlara teveccüh etmiştir. Halbuki, ayık halde, şehadet âlemi olan afakta bu kemalâttan yana hiç bir şey zuhur etmemiştir. Bu görülen için; doğruluktan yana bir şey var mıdır? yoksa sırf batıl nev’inden bir şey midir? .

Bunun için şu cevabı veririm:

— Bu görüş için, doğruluk yeri vardır. Bunun daha açık beyanı o ki: Bu cemaatta, saltanat ve kutbiyet manası vardır; amma onlar hakkında zaiftir. Ve lâyık değildir. Yani: Şehadet âleminde zuhur etmesi..

Sonra bu, iki halin dışında da değildir. Şöyle ki:

a) Bu mana kuvvet olarak yaratılır. Allah’ın inayeti ile.. Şehadet âleminde zuhura gelmesi dahi yerinde olur. O zaman, o kimseler, Allah’ın kudreti ile sultan veya kutub olurlar..

b) Yahut, şehadet âleminde kuvvet zuhuru olmaz. Zuhuratın en zayıfı olan misal âlemine dayalı zuhurla iktifa edilir. Kudreti kadar da orada zuhur eder.

Bu tarikat taliplerinin de, rüyalarda gördükleri bu kabildendir; Ki onlar, kendilerini yüksek makamlarda bulurlar. Velayet erbabının makamlarına kavuşmuş bulurlar. Eğer bu mana, şehadet âleminde zuhur eder ise., büyük bir devlettir. Eğer onun misal alemindeki zuhuru ile iktifa edilir ise.. hâsıl olan bir şey yoktur. Belki de bir musibet olur. Her dişçi ve hacamatçı, kendisini rüyada sultan görür. Ama onun için, hüsrandan ve nedametten başka hâsıl olan yoktur.

Yerinde olur ki: Rüyalara itibar edilmeye., her ne şey ki, şehadet âleminde müyesser olmuştur; o bir ganimettir.

Bir şiir:

Ben güneşin oğluyum, ondan söz ederim; Geceden bana ne ki, sözünü edeyim.

***

Anlatılan bu mana icabı olarak; Nakşibendiye büyükleri rüyalara itibar etmemişlerdir. Talihlerin tevcih ettikleri rüyalara dahi teveccüh etmezler. Keza, onların tabirlerine de.. Zira, onların pek azı meydana gelir. Onlar katında muteber olan ancak, afakta ve ayıkta müyesser olandır. Bunun için de, şühudun devamına itibar edip huzurun devamlı olmasını dahi bir devlet itikad etmişlerdir. O zuhur ki, onun peşinden gaybet hali gelir; o büyükler katında itibar makamından düşmüştür.

Üstte anlatılan manadan olarak; Allah-ü Taâlâ’nın masivasını unutmak, onlar hakkında daimî olmuştur. Yabancının onların kalbinde hazır olması, tüm vakitlerde yoktur.

Evet., bir şahsın ki bidayetinde nihayet dere edilmiştir; bu kemalât, odan nasıl uzak görülür?.

Dua makamında bir âyet-i kerime meali:

— «Rabbimiz, günahlarımızı ve işlerimizdeki taşkınlığımızı bağışla. Ayaklarımıza sebat ver. Kâfir kavme karşı bize yardım eyle..» (3/147)

***

Kaynak: https://silsileisaadat.tr.gg/Mektubat_%26%23305%3B-Rabbani.htm